Reuters Enstitüsü'nden Dijital Haber Tüketimine Dair Çarpıcı Rapor
Reuters Enstitüsü, dünya genelinde dijital haber tüketim alışkanlıklarını, medya güvenini ve sosyal medya kullanımını inceleyen yıllık Dijital Haber Raporu'nu yayımladı. 2024 raporu, 47 ülkeden 94.943 yetişkinden toplanan veriler üzerine kurulu. Bu çalışma, dünya nüfusunun yarısının ulusal ve bölgesel seçimlere katıldığı, Ukrayna ve Gazze'de süregelen savaşlar gibi kritik olayların yaşandığı bir dönemde gerçekleştirildi. En çarpıcı bulgulardan biri ise her 10 kişiden yaklaşık 4'ünün (%39) haberlerden kaçınıyor olması. Bu oran, 7 yıl öncesine göre %10 artmış durumda.
10 Kişiden 6'sı Gerçek ve Sahte Haberleri Ayırt Etme Konusunda Endişeli
2024 raporu, internette neyin doğru neyin sahte olduğu konusunda endişeli olan kullanıcılarda %3'lük bir artış gösteriyor; bu oran %56'dan %59'a çıkmış durumda. Özellikle 2024 seçimlerinin yapıldığı ve yapılacağı ülkelerde bu endişenin daha yüksek olduğu göze çarpıyor. Örneğin, 29 Mayıs'ta seçimlere giden Güney Afrika'da oran %81 iken, 5 Kasım'da seçimlerin yapılacağı ABD'de %72, 4 Temmuz'da genel seçimlerin olduğu Birleşik Krallık'ta %70 olarak dikkat çekiyor.
Dijital platform kullanıcılarına güvenilir ve güvenilmez içeriği ayırt etmenin ne kadar zor olduğu da sorulmuş. Bu anlamda TikTok, kullanıcılarının %27'sinin güvenilir haberleri tespit etmekte zorlanmasıyla öne çıkıyor. Ana kullanıcı kitlesi 18-34 yaş arası gençler olduğundan, bu oran endişe verici olarak değerlendiriliyor. Diğer sosyal medya platformlarında ise bu oran TikTok ve X'e nazaran biraz daha düşük seyrediyor.
10 Kişiden 4'ü Haberden Kaçınıyor
2024 raporuna göre, dünya genelinde haberden uzak durma oranının önemli bir artış gösterdiği görülüyor. 2017 yılında %29 olan haberden kaçınma oranı, 10 puan artarak bugünkü (%39) seviyesine ulaşmış durumda.
Haber Tüketim Alışkanlığı Değişiyor mu?
Raporda, katılımcıların haber tüketim alışkanlıklarının değişim yönünde olduğu belirtiliyor. YouTube, TikTok ve Instagram gibi video tabanlı platformların haber tüketimindeki rolü artış gösteriyor.
Platform bazında yapılan analizlerde:
- YouTube, katılımcıların %31'i tarafından haftalık haber kaynağı olarak kullanılıyor.
- WhatsApp %21 ile ikinci sırada yer alıyor.
- TikTok ise %13 ile genç kullanıcılar arasında popülerlik kazanmış durumda.
Sosyal medya platformlarının haber tüketimi:
- Tayland'da %39
- Kenya'da %36
- Endonezya'da %29
- Peru'da %27
- Buna karşılık Birleşik Krallık'ta %4, Danimarka'da %3, ABD'de %9 gibi düşük seviyelerde kalmış.
Dünya Genelinde Yalnızca 10 Kişiden 4'ü Haberlere Güveniyor
Araştırmaya göre, dünya genelinde katılımcıların sadece %40'ı çoğu habere genellikle güveniyor. Güven seviyesi, siyasi konumlanış, yaş, gelir ve eğitim gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösteriyor.
Türkiye'den 2082 kişinin katıldığı ankette, en az güvenilen üç haber markası A Haber, ATV ve Sabah olarak öne çıkmış. TRT de bir önceki yıl sonuçlarına göre güven puanında üç puan kaybetmiş.
Raporun Türkiye Verileri
Raporun Türkiye bölümünde birçok önemli konuya değiniliyor.
- 2023 Seçimleri: Cumhurbaşkanlığı ve 28. Dönem Milletvekili Seçimi sürecinde bazı kanalların iktidar partisine orantısız süre ayırması belirtilmiş.
- RTÜK Cezaları: NOW TV ve Halk TV'nin aldığı cezalar vurgulanmış.
- Güven Seviyeleri: Türkiye’de haberlere güven oranı %35 olarak ölçülmüş ve bu oranla 47 ülke arasında 26. sırada yer alınmış.
Televizyon hâlâ Türkiye'de en etkili haber kaynağı olarak öne çıkıyor. Ancak, ulusal yayıncıların çevrimiçi haber servisleri de televizyon kadar etkili. Buna karşılık, basılı gazetelerin ciddi bir düşüş yaşadığı ve haftalık erişimin 2015 yılına göre yarıya indiği ifade ediliyor.
Türkiye'de Haber Kaynakları Sıralaması:
- Çevrimiçi medya (sosyal medyanın da içinde bulunduğu) - %70
- Televizyon - %56
- Sosyal medya - %45
- Basılı gazeteler - %19
En Merak Edilen Sorular
Reuters Dijital Haber Raporu'nda Hangi Temel Bulgular Öne Çıkıyor?
Raporda en dikkat çeken bulgu, her 10 kişiden yaklaşık 4'ünün (%39) haberlerden kaçınması oldu. Bu oran, 7 yıl önceye göre %10 artış gösterdi. Ayrıca, katılımcıların %59'u internet üzerinde gerçek ve sahte haberleri ayırt etmekte zorlandığını belirtti. Özellikle 2024 yılında seçimlerin yapıldığı ve yapılacağı ülkelerde bu oran daha yüksek seyretti. TikTok kullanıcılarının %27'si platformda güvenilir haberleri tespit etmekte zorlanıyor. Gençler arasında da (18-34 yaş) bu durum özellikle endişe verici olarak değerlendirildi.
Türkiye'de Haberlere Güven Düzeyi Nedir?
Raporda, Türkiye'de haberlere genel güven oranı yalnızca %35 olarak ölçüldü. Bu oran, Türkiye'yi 47 ülke arasında 26. sıraya yerleştiriyor. Güvenilir olmayan haber markaları arasında A Haber, ATV ve Sabah öne çıkarken, TRT de bir önceki yıla göre güvenilirlik açısından 3 puan kaybetti. Türkiye'de televizyon, en etkili haber kaynağı olmaya devam ediyor, ancak çevrimiçi haber servisleri de önemli bir yer tutuyor. Basılı gazetelerin ise ciddi bir düşüş yaşadığı ve erişimin 2015 yılına göre yarı yarıya azaldığı belirtiliyor.